Motor (động cơ điện) là trái tim của nhiều hệ thống máy móc, thiết bị sản xuất. Việc động cơ gặp sự cố không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc mà còn có thể gây thiệt hại lớn nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Dưới đây là 5 dấu hiệu cảnh báo motor cần được kiểm tra ngay để đảm bảo hoạt động ổn định và kéo dài tuổi thọ của thiết bị.

1. Motor Bị Nóng Quá Mức (Quá Nhiệt)

Quá nhiệt là dấu hiệu cảnh báo phổ biến và nghiêm trọng nhất. Thông thường, motor hoạt động sẽ tỏa ra nhiệt, nhưng nếu bạn sờ vào vỏ động cơ thấy nóng bất thường (vượt quá nhiệt độ bình thường) hoặc cảm biến nhiệt độ báo cao, đây là lúc cần kiểm tra ngay.

Nguyên nhân có thể:

  • Quá tải: Motor hoạt động vượt công suất thiết kế trong thời gian dài.
  • Thiếu thông gió: Bụi bẩn bám dày đặc làm tắc nghẽn các khe tản nhiệt.
  • Lỗi vòng bi/bạc đạn: Thiếu dầu bôi trơn hoặc vòng bi bị mòn, gây ma sát lớn.
  • Vấn đề điện áp: Điện áp cấp cho motor quá cao hoặc quá thấp, gây tăng dòng điện.

2. Tiếng Ồn và Rung Lắc Bất Thường

Mỗi motor đều có tiếng ồn và độ rung nhất định khi vận hành. Tuy nhiên, nếu bạn nghe thấy các tiếng kêu lạ như: tiếng gõ, tiếng rít, tiếng va đập, tiếng ù điện lớn, hoặc nhận thấy motor rung lắc mạnh hơn hẳn so với bình thường, đó là dấu hiệu của sự cố cơ học hoặc điện.

Nguyên nhân có thể:

  • Lỗi vòng bi: Vòng bi bị mòn, khô dầu hoặc vỡ.
  • Lệch trục: Trục motor bị lệch với tải hoặc không cân bằng.
  • Lỏng các mối ghép: Bu-lông cố định motor hoặc các mối nối tải bị lỏng.
  • Lỗi điện: Ngắn mạch, chập pha hoặc lỏng dây dẫn.

 

3. Có Mùi Khét hoặc Khói Bốc Lên

Đây là dấu hiệu rõ ràng và nguy hiểm nhất, cho thấy motor đang bị hư hỏng nghiêm trọng về điện. Mùi khét giống như mùi nhựa cháy hoặc cách điện cháy là cảnh báo cuộn dây stator đang bị quá nhiệt, có thể dẫn đến cháy motor hoàn toàn. Khói bốc lên là dấu hiệu cần phải tắt máy ngay lập tức.

Nguyên nhân có thể:

  • Chập điện/Ngắn mạch: Cuộn dây motor bị chập do cách điện kém.
  • Quá tải kéo dài: Dẫn đến nhiệt độ tăng cao, làm cháy lớp cách điện.
  • Mất pha (đối với motor 3 pha): Gây quá tải cục bộ trên hai pha còn lại.

4. Motor Chạy Yếu, Giảm Hiệu Suất hoặc Tăng Dòng Điện Đột Ngột

Nếu motor hoạt động chậm chạp, không đạt được tốc độ hay công suất như mong đợi, hoặc bạn quan sát thấy kim đồng hồ Ampe tăng cao bất thường khi đo dòng điện, điều này cho thấy có vấn đề về hiệu suất hoạt động.

Nguyên nhân có thể:

  • Cuộn dây bị chập một phần: Làm giảm mô-men xoắn và tăng dòng điện tiêu thụ.
  • Điện áp cung cấp không ổn định: Điện áp quá thấp làm motor phải "gắng sức" hơn.
  • Quá tải cơ học: Tải bị kẹt, ma sát quá lớn khiến motor khó kéo.

5. Motor Khó Khởi Động hoặc Tự Ngắt Giữa Chừng

Khi bạn nhấn nút khởi động nhưng motor không quay, quay chậm hoặc quay một lúc rồi tự dừng lại (ngắt rơ-le nhiệt), đó là dấu hiệu báo động đỏ.

Nguyên nhân có thể:

  • Lỗi nguồn điện: Mất pha, điện áp quá thấp, lỏng dây dẫn.
  • Hỏng tụ điện (motor 1 pha): Tụ điện khởi động hoặc tụ điện làm việc bị hỏng.
  • Rơ-le bảo vệ bị nhảy: Do motor bị quá tải, quá nhiệt hoặc chập điện.
  • Kẹt cơ học: Vòng bi bị bó, bạc đạn bị mòn nghiêm trọng.

 

Lời Khuyên Quan Trọng: Tắt Máy và Kiểm Tra Ngay!

Khi phát hiện một hoặc nhiều dấu hiệu trên, điều đầu tiên bạn cần làm là ngừng vận hành motor và tiến hành kiểm tra chi tiết.

Việc bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo nhỏ có thể dẫn đến hư hỏng lớn hơn, chi phí sửa chữa cao hơn, thậm chí là phải thay thế toàn bộ motor mới. Hãy lập lịch bảo trì định kỳ và thường xuyên kiểm tra các yếu tố cơ bản như: nhiệt độ, tiếng ồn, độ rung, và dòng điện để đảm bảo motor luôn hoạt động trong trạng thái tốt nhất.